Pierwsze wzmianki o zorganizowanym ratownictwie ogniowym na ziemiach polskich pochodzą z okresu średniowiecza. Z biegiem stuleci władze miejskie przywiązywały coraz więcej uwagi do wyposażenia w sprzęt przeciwpożarowy i do zadań związanych z prewencją.

W latach sześćdziesiątych XIX wieku organizacje przeciwpożarowe zaczęły powstawać niezależnie we wszystkich zaborach:

I.        Galicja

1860 - powstaje Krajowe Towarzystwo Ubezpieczeń od Ognia, od swojego patrona św. Floriana zwane "Florianką",

1862 - początek akcji tworzenia pierwszych stowarzyszeń strażackich w następujących miastach:

1865 - Kraków, Gródek, Tarnów,

1867 - Wadowice,

1868 - Lwów, Stanisławów,

1869 - Bochnia,

1871 - Brody, Przemyśl, Sambor, Żywiec,

1875 - we Lwowie ma miejsce I Krajowy Zjazd Strażacki na którym powołany zostaje Krajowy Związek Ochotniczych Straży Pożarnych Królestwa Galicji i Lodomerii z Wielkim Księstwem Krakowskim.

II.      Królestwo Polskie

Powstają pierwsze organizacje strażackie m.in. w:

1864 - Kaliszu,

1871 - Częstochowie,

1881 - działa 27 organizacji strażackich,

1915 - władze rosyjskie zatwierdzają ustawę Towarzystwa Świętego Floriana,

1916 - w Warszawie Ogólnokrajowy Zjazd Straży Ogniowych powołuje Związek Floriański.

III.    Zabór Pruski

1867 - powstaje Prowincjonalny Śląsko-Poznański Związek Strażacki, który w 1893 r. przekształca się w:

- Poznański Prowincjonalny Związek Straży Pożarnych,

- Prowincjonalny Związek Straży Pożarnych na Górnym Śląsku,

1880 - powstaje Pomorski Związek Prowincjonalnych Straży Pożarnych.

W latach I wojny światowej strażacy wszystkich zaborów walczą o niepodległość w Polskiej Organizacji Wojskowej, w powstaniu Wielkopolskim oraz w Powstaniach Śląskich.

W listopadzie 1918 r. - aktywnie uczestniczą w rozbrajaniu garnizonów niemieckich i austriackich.

We wrześniu 1921 r. Związki działające pod zaborami łączą się w jeden - Główny Związek Straży Pożarnych Rzeczypospolitej Polskiej.

Lata II wojny to walka na wszystkich frontach. W grudniu 1939 r. utworzona zostaje strażacka organizacja konspiracyjna "Skała", która w 1943 r. weszła w skład Korpusu Bezpieczeństwa.

W latach 1939-1945 tysiące strażaków poległo w szeregach Wojska Polskiego i organizacji podziemnych.

W 1949 r. Rada Ministrów wydaje rozporządzenie o rozwiązaniu Związku.

W grudniu 1956 r. Związek OSP zostaje reaktywowany.

W kwietniu 1992 r. podczas IX Zjazdu Krajowego przyjęto nazwę Związek Ochotniczych Straży Pożarnych Rzeczypospolitej Polskiej.

X Zjazd Krajowy Związku OSP RP w czerwcu 1997 r. przyjął program działania na przełom tysiąclecia - lata 1997 - 2002, a Nadzwyczajny Zjazd Krajowy w październiku 1999 r. przyjął statut dostosowujący strukturę Związku OSP RP do nowego podziału administracyjnego kraju.