SPRAWY ORGANIZACYJNE OSP, MUNDUR, STATUT

 

1. Aktualny stan prawny

         Utworzenie ochotniczej straży pożarnej, które jest stowarzyszeniem wymaga spełnienia określonych warunków. Podstawowymi aktami prawnymi, na których opiera się istnienie OSP jest ustawa z dnia 7 kwietnia 1989 r. Prawo o stowarzyszeniach oraz ustawa z dnia 24 sierpnia 1991 r. o ochronie przeciwpożarowej.

         Istota stowarzyszenia została zawarta w art. 2 ustawy Prawo o stowarzyszeniach, który stanowi, że stowarzyszenie jest dobrowolnym, samorządnym, trwałym zrzeszeniem o celach niezarobkowych. Stowarzyszenie samodzielnie określa swoje cele, programy działania i struktury organizacyjne oraz uchwala akty wewnętrzne dotyczące jego działalności. Stowarzyszenie opiera działalność na pracy społecznej swoich członków. Do prowadzenia swych spraw stowarzyszenie może zatrudniać pracowników, w tym swoich członków.

         Z art. 2 wynika, iż ustawodawca pozostawił w rękach twórców dużą swobodę w ustalaniu kształtu tworzonego stowarzyszenia. W związku z dużą dowolnością przy tworzeniu stowarzyszenia należy pamiętać, iż OSP są wyjątkowymi stowarzyszeniami. Względem OSP zastosowanie, znajduje ustawa o ochronie przeciwpożarowej, która wyznacza pewne ograniczenia odnoszące się do OSP, jej członków itp.

         Przy tworzeniu statutu zawsze należy sprawdzać zgodność jego postanowień z ustawą prawo o stowarzyszeniach oraz ustawy o ochronie przeciwpożarowej.

         Statut stowarzyszenia jest podstawowym aktem wewnętrznym wyznaczającym zdolność prawną stowarzyszenia. Statut jest więc umową, do której przystępują dalsi członkowie stowarzyszenia.

         Zgodnie z art. 19 ust. 1a ustawy o ochronie przeciwpożarowej ochotnicza straż pożarna jest jednostką umundurowaną, wyposażoną w specjalistyczny sprzęt, przeznaczoną w szczególności do walki z pożarami, klęskami żywiołowymi lub innymi miejscowymi zagrożeniami. Przepis sformułowany jest w postaci alternatywy. Jego treść wskazuje, że spełnianie przez stowarzyszenie jednego z celów jest wystarczające, by mogło ono używać w nazwie określenia „Ochotnicza Straż Pożarna”, chociażby nie było ono strażą pożarną (ogniową) w tradycyjnym tego słowa znaczeniu, czyli powołaną przede wszystkim do gaszenia pożarów. Stąd też w praktyce występują OSP specjalizujące się w określonych dziedzinach, np. ratownictwa wodnego, ratownictwa wysokościowego.

         Swojego rodzaju „organem kontrolnym” na etapie tworzenia stowarzyszenia, które chce uważać się za OSP, jest komendant powiatowy (miejski) Państwowej Straży Pożarnej. Szczegółowe zadania i organizację ochotniczej straży pożarnej określa statut. Wszelkie sprawy dotyczące ochrony przeciwpożarowej, określone w statucie ochotniczej straży pożarnej i ich związku, wymagają (zgodnie z przepisem art. 19 ust. 3 ustawy o ochronie przeciwpożarowej) uzgodnienia z komendantem powiatowym (miejskim) Państwowej Straży Pożarnej właściwym ze względu na teren działania lub Komendantem Głównym Państwowej Straży Pożarnej w przypadku związku ochotniczych straży pożarnych działającego na terenie całego kraju.

         Jeżeli więc właściwy komendant Państwowej Straży Pożarnej uzna, iż statut nowo powoływanego stowarzyszenia spełnia wymagania stawiane przez prawo jednostkom ochotniczych straży pożarnych to takie stowarzyszenie będzie miało prawo używać w swej nazwie słów: „Ochotnicza Straż Pożarna”.

         Art. 19 ust. 1a ustawy o ochronie przeciwpożarowej zawiera zapis, iż ochotnicza straż pożarna jest jednostką umundurowaną. Pozwala to posiadać przez członków OSP własnego umundurowania, w skład którego wchodzą ubiory wyjściowe i galowe oraz specjalne. Oczywiście ubiór specjalny posiada wymagania w zakresie bezpieczeństwa na poziomie tym stosowanym przez PSP, ale posiada swoje odrębności w zakresie oznaczenia (np. białe hełmy).

         Fakt, iż prawo do umundurowania wynika bezpośrednio z ustawy o ochronie przeciwpożarowej pozwala na zachowanie jednolitości umundurowania wszystkich strażaków ochotników. W konsekwencji prowadzi to do ujednolicenia ceremoniału strażaków ochotników, zachowania jednolitości wyróżnień i odznak.

 

1. Propozycje zawarte w projekcie ustawy o ochotniczej straży pożarnej.

         Projekt ustawy o ochotniczej straży pożarnej przewiduje, że podstawą prawą do działania OSP będzie ustawa z dnia 7 kwietnia 1989 r. Prawo o stowarzyszeniach, ustawa o ochotniczej straży pożarnej. Także do OSP, które pozostaną jednostkami ochrony przeciwpożarowej, zastosowanie będą miały przepisami ustawy o ochronie przeciwpożarowej.

         Projekt ustawy o ochotniczej straży pożarnej przewiduje, że ochotnicze straże pożarne, które utworzą jednostki ratowniczo-gaśnicze OSP będą jednostkami ochrony przeciwpożarowej (art. 1 ust. 1). Inne OSP, które nie będą w stanie utworzyć JRG OSP przestaną być jednostkami ochrony przeciwpożarowej i nie będą mogły brać udziału w działaniach ratowniczo-gaśniczych. Będą mogły funkcjonować na zasadach określonych wyłącznie w Prawie o stowarzyszeniach, tak jak działają np. stowarzyszenia kulturalne, edukacyjne, numizmatyczne, czytelnicze.

         OSP, które nie będą w stanie utworzyć JRG OSP utracą możliwość finansowania OSP przewidzianego obecnie w ustawie o ochronie przeciwpożarowej. Pod znakiem zapytania stoi także dalsze istnienie specjalistycznych OSP, np. ratownictwo wodne, grupy poszukiwawcze z psami.

         W ustawie o ochronie przeciwpożarowej zadania OSP wymienione zostały przykładowo. Statuty OSP mogą dowolnie je rozszerzać. Projekt ustawy o OSP zadania spoza sfery działalności jednostki ochrony przeciwpożarowej zawiera w katalogu zamkniętym (art. 3), co praktycznie uniemożliwia ich rozbudowanie.

         Ponadto ograniczono w dużym stopniu swobodę kształtowania statutu przez samą OSP. Projekt ustawy o OSP wprowadza konieczność zatwierdzenia statutu OSP przez radę gminy oraz rozszerza wymogi co do treści statutu OSP dotyczące ochrony przeciwpożarowej. Niezatwierdzenie statutu OSP przez radę gminy sprawi, że OSP nie będzie mogła być OSP w rozumieniu ustawy o OSP.

         Projekt ustawy o ochotniczej straży pożarnej w art. 18 zawiera zapis: „Ratownikowi OSP biorącemu udział w działaniach ratowniczych, akcjach ratowniczych organizowanych i prowadzonych przez Państwową Straż Pożarną lub wykonującemu inne zadania związane z ochroną przeciwpożarową, ochroną ludności, przysługuje prawo do środków ochrony osobistej i umundurowania, na zasadach określonych dla strażaków Państwowej Straży Pożarnej”.

         Umundurowanie specjalne ujednolici się z umundurowaniem PSP także w wymiarze wizualnym. Brak zapisów w projekcie ustawy na temat umundurowania wyjściowego i galowego sprawia, że „ratownicy OSP” oraz pozostali członkowie OSP do niego nie będą mieli prawa z mocy samej ustawy.

         Mundur wyjściowy mógłby być przyjmowany w poszczególnych OSP w oparciu o uregulowania zawarte w ustawie z dnia 21 grudnia 1978 r. o odznakach i mundurach. To spowoduje, że praktycznie nie będzie możliwe zachowanie jednolitości umundurowania we wszystkich OSP. To z kolei rozbije jednolitość ceremoniału strażackiego.

 

Zagadnienia do rozstrzygnięcia:

 

1. Podstawy działania OSP

  1.1 OSP działa na podstawie ustawy o stowarzyszeniach, na podstawie statutu a w zakresie ratownictwa na podstawie przepisów ustawy o ochronie przeciwpożarowej. OSP może być organizacją pożytku publicznego.
  1.2 OSP działa na podstawie ustawy o stowarzyszeniach, na podstawie statutu a w zakresie ratownictwa na podstawie ustawy o ochronie przeciwpożarowej. OSP ma obowiązek uzgodnić zapisy statutu dotyczące ratownictwa z PSP.
  1.3 OSP działa na podstawie ustawy o ochotniczej straży pożarnej, ustawy o ochronie przeciwpożarowej, ustawy o stowarzyszeniach oraz na podstawie statutu który musi być uzgodniony z PSP i zatwierdzony przez radę gminy. (rozwiązanie sprzeczne z podstawowymi zasadami ustawy o stowarzyszeniach)

2. Prawa nabyte OSP

  2.1 Jednostki OSP zachowują status jednostek ochrony przeciwpożarowej. Niedopuszczalne jest odbieranie OSP tego statusu.

  2.2 Ustawa może odebrać status jednostek ochrony przeciwpożarowej niektórym OSP, niespelniającym podstawowych wymogów dotyczących jednostek ochrony przeciwpożarowej.

  2.3 Tylko jednostki w których utworzono JRG OSP mogą być jednostkami ochrony przeciwpożarowej.

3. Statut OSP

  3.1 Statut i zmiany statutu uchwala Walne Zebranie OSP zgodnie z przepisami ustaw oraz miejscowymi zwyczajami i tradycją. Sprawy niezastrzeżone przepisami ustaw z uwagi na ważny interes państwa,  OSP kształtuje według własnych swobodnych decyzji.
  3.2 Statut i zmiany statutu uchwala Walne Zgromadzenie zgodnie z przepisami ustaw oraz miejscowymi zwyczajami i tradycją a w zakresie dotyczącym ratownictwa uzgadnia z komendantem powiatowym PSP.

  3.3 Statut OSP wymaga uzgodnienia z PSP i zatwierdzenia przez radę gminy. Statut może zawierać tylko dopuszczone w ustawie o OSP  obszary działania i finansowania.

 

4. Umundurowanie:

  4.1 Wszyscy strażacy ochotnicy (członkowie OSP) mają prawo do noszenia munduru wyjściowego a uprawnieni wyjeżdżający do akcji ratowniczych ubrań specjalnych i odzieży ochronnej.

  4.2 Prawo do munduru mają tylko strażacy wyjeżdżający do akcji.

  4.3 Tylko ratownicy JRG OSP mają prawo do środków ochrony osobistej i umundurowania, na zasadach określonych dla strażaków PSP.

 

5. Kolory hełmów:

  5.1 OSP hełmy w kolorze białym, PSP hełmy w kolorze czerwonym

  5.2 OSP hełmy w kolorze określonym przez Walne Zebranie OSP, PSP hełmy w kolorze czerwonym

  5.1 OSP i PSP hełmy w kolorze czerwonym

 

6. Zakres działania i finansowania:

  6.1 Zakres działania i źródła finansowania swobodnie kształtowany przez OSP (katalog otwarty) w zgodzie z ustawami, statutem i uchwałami OSP

  6.1 Zakres działania i źródła finansowania kształtowany przez OSP i uzgadniany z PSP  (katalog otwarty)

  6.1 Zakres działania i źródła finansowania dozwolone tylko określone w ustawie o ochotniczej straży pożarnej (katalog zamknięty)

 

7. Legitymacje:

  7.1 OSP może ustanowić legitymacje dla członków OSP według określonego przez siebie wzoru.

  7.2 OSP może ustanowić legitymacje dla członków OSP według określonego przez  Związek OSP RP wzoru.

  7.3 Legitymacje służbowe otrzymują tylko ratownicy JRG OSP według wzoru określonego przez MSWiA

 

8. Działania prewencyjne:

  8.1 Działania prewencyjne i informacyjne powinny być traktowane jako podstawowa działalność OSP.

  8.2 OSP powinno prowadzić wyłącznie działania  ratownicze.

  8.3 Tylko JRG OSP mogą prowadzić działania ratownicze.

 

9. Praca z młodzieżą:

  9.1 OSP może pracować z dziećmi i młodzieżą (bez ograniczeń wiekowych) w rożnych formach w oparciu o statut, uchwały i regulaminy.
  9.2 OSP może pracować tylko z młodzieżą od 12 do 18 roku życia.

  9.3 OSP może pracować tylko z młodzieżą od 12 do 18 roku życia tylko w zakresie ochrony przeciwpożarowej.

 

10. Odznaczenia:

   10.1 Strażacy OSP (wszyscy członkowie OSP) za wyróżniającą się działalność społeczną, ratowniczą, organizacyjną mogą być odznaczani odznaczeniami państwowymi, resortowymi i korporacyjnymi.
   10.2 Odznaczenia korporacyjne nadawane są wszystkim strażakom OSP za wyróżniającą się działalność, a odznaczenia państwowe i resortowe tylko strażakom OSP biorącym udział w akcjach ratowniczo gaśniczych.
   10.3 Odznaczenia nadawane są tylko dla ratowników JRG OSP.

Zachęcamy do wypełnienia ankiety podsumowującej dzisiejsze spotkanie. Link do ankiety: https://forms.gle/WzzMnzccAkagyASS9

Wyniki ankiety na dzień 2021.05.12 godz. 08.55 - 179 głosów