1. Aktualny stan prawny

         Kilkanaście tysięcy ochotniczych straży pożarnych działających jako samodzielne stowarzyszenia, prowadzące działalność na bardzo szerokim polu działań z zakresu ochrony przeciwpożarowej, będące jednostkami ochrony przeciwpożarowej. Od jednostek o wysokim stopniu gotowości bojowej, bogato wyposażonych w sprzęt, z dużą liczbą wyszkolonych strażaków ochotników, po jednostki działające głównie na polu szeroko rozumianej popularyzacji ochrony przeciwpożarowej, z drużynami dziecięcymi i młodzieżowymi, stanowiące zaplecze osobowe na wypadek udziału w likwidacji skutków klęsk żywiołowych i katastrof.

         Część OSP wchodzi w skład KSRG, pozostałe prowadzą działalność lokalną, głównie na terenie swojej macierzystej gminy.

         Podległość OSP wobec PSP głównie na poziomie operacyjnym, w tym w szczególności OSP wchodzące w skład KSRG, gdzie podległość ta jest konsekwencją przyjętych na siebie obowiązków w sposób dobrowolny poprzez zawarcie trójstronnej umowy - PSP - OSP - gmina.

         Wysoki stopień samodzielności w podejmowanych działaniach. Duży wpływ na OSP jednostek samorządu gminnego, na których ciąży podstawowy obowiązek finansowania zapewnienia gotowości bojowej OSP.

1. Propozycje zawarte w projekcie ustawy o ochotniczej straży pożarnej.

         Projekt ustawy o ochotniczej straży pożarnej przewiduje, że ochotnicze straże pożarne, które utworzą jednostki ratowniczo-gaśnicze OSP, zwane dalej "JRG OSP", będą jednostkami ochrony przeciwpożarowej. Inne OSP, które nie będą w stanie utworzyć JRG OSP przestaną być jednostkami ochrony przeciwpożarowej i nie będą mogły brać udziału w działaniach ratowniczo-gaśniczych. Będą mogły funkcjonować na zasadach określonych wyłącznie w Prawie o stowarzyszeniach, tak jak działają np. stowarzyszenia kulturalne, edukacyjne, numizmatyczne, czytelnicze. Nie będą mogły brać udziału w działaniach ratowniczych prowadzonych przez jednostki ochrony przeciwpożarowej.

         Sama wola utworzenia JRG OSP nie wystarczy, ponieważ by to uczynić trzeba będzie spełnić m.in. minimalne wyposażenie JRG OSP w pojazdy gaśnicze i specjalne oraz sprzęt i środki techniczne, minimalne standardy zdolności operacyjnej, minimalne standardy gotowości operacyjnej, które określić ma minister właściwy do spraw wewnętrznych w rozporządzeniu. Która OSP nie spełni tych wymogów utraci status jednostki ochrony przeciwpożarowej.

         Pod znakiem zapytania stoi także dalsze istnienie specjalistycznych OSP, np. ratownictwo wodne, grupy poszukiwawcze z psami.

         Likwidowany jest KSRG. Brak szczegółowego określenia, co ma go zastąpić.

         Usunięto m.in. zapisy dotyczące komendanta gminnego ochrony przeciwpożarowej oraz komendanta gminnego związku ochotniczych straży pożarnych. W ten sposób wyeliminowano bezpośredni wpływ na działalność ratowniczą prowadzona przez OSP władz gminnych oraz przedstawiciela OSP działających na terenie gminy.

         Projekt ustawy nie przewiduje dla OSP, które spełnią wymogi powołania JRG OSP, jednolitego umundurowania wyjściowego i galowego, a w zakresie ubrań specjalnych nastąpi unifikacja z PSP, także w wymiarze wizualnym. OSP stanie się praktycznie Ochotniczą Państwową Strażą Pożarną. Odpowiednikiem WOT w siłach zbrojnych, tylko bez przywilejów w zakresie uposażenia finansowego żołnierzy WOT.

         OSP, które nie będą jednostkami ochrony przeciwpożarowej utracą finansowanie w zakresie zapewnienia gotowości bojowej. Np. ich członkowie nie będą szkoleni. W efekcie prowadzić to będzie do zamierania działalności wielu OSP, a w konsekwencji do ich likwidacji. Ocenia się, że dotyczyć to będzie mogło nawet około dziesięciu tysięcy OSP.

Zagadnienia do rozstrzygnięcia:

1. Krajowy System Ratowniczo Gaśniczy:
   • Wariant I. KSRG należy rozwijać w kierunku powszechnego systemu ochrony ludności.
   • Wariant II. Pozostawić bez zmian.
   • Wariant III. Zlikwidować

2. Zasady funkcjonowania KSRG lub systemu ochrony ludności wybierz jeden z trzech wariantów:
   • Wariant I. System powszechny oparty o wszystkie jednostki PSP i OSP. Jednostki OSP (16 tys.) w systemie ochrony ludności według kompetencji i wyszkolenia strażaków ochotników oraz możliwości technicznych zgodnie z dobrowolnie zadeklarowanym zakresem prowadzonych działań ratowniczych i prewencyjnych a także deklarowanym terenem działania.
   • Wariant II. Pozostawić dotychczasowy Krajowy System Ratowniczo Gaśniczy oparty o jednostki PSP oraz ponad 4 tys. jednostek OSP zgodnie z dobrowolnie podpisanymi trójstronnymi umowami (OSP, gmina, PSP)
   • Wariant III. System oparty o PSP i wyłącznie Jednostki Ratowniczo Gaśnicze OSP wskazane przez komendy powiatowe PSP. Wymagania dla JRG OSP zostaną określone w rozporządzeniu Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji. Pozostałe jednostki OSP stracą status jednostek ochrony przeciwpożarowej a tym samym podstawy swojej egzystencji.
3. Komendant gminny ochrony przeciwpożarowej.
   • Wariant I. Wójt (burmistrz, prezydent miasta) koordynuje funkcjonowanie krajowego systemu ratowniczo-gaśniczego na obszarze gminy w zakresie ustalonym przez wojewodę. Zadanie to może być wykonywane przy pomocy komendanta gminnego ochrony przeciwpożarowej, jeżeli komendant taki został zatrudniony przez wójta (burmistrza, prezydenta miasta), albo przy pomocy komendanta gminnego związku ochotniczych straży pożarnych. (Pozostawić bez zmian dotychczasowe rozwiązanie).
   • Wariant II. Komendanta gminnego ochrony przeciwpożarowej obowiązkowo powołuje gmina.
   • Wariant III. Zlikwidować stanowisko komendanta ochrony przeciwpożarowej (projekt MSWiA/PSP)
4. Ratownictwo specjalistyczne:
   • Wariant I. Rozwijać i wzmacniać specjalistyczne ratownictwo w OSP.
   • Wariant II. Pozostawić dotychczasowe zapisy z ustawy o ochronie przeciwpożarowej.
   • Wariant III. Zlikwidować specjalizację w OSP pozostawiając tylko ratownictwo podstawowe (gaszenie pożarów, ratownictwo techniczne).
5. Udział w akcjach ratowniczych:
   • Wariant I. Bezpośredni udział w działaniach ratowniczych mogą brać strażacy ochotnicy, którzy ukończyli 18 lat i nie przekroczyli 65 lat, posiadający aktualne badania lekarskie dopuszczające do udziału w działaniach ratowniczych oraz odbyli szkolenie pożarnicze.
   • Wariant II. Tylko strażacy ochotnicy z jednostek włączonych do KSRG.
   • Wariant III. Tylko ratownicy OSP z JRG OSP posiadający ważną legitymację służbową wydaną przez MSWiA
6. Umundurowanie:
   • Wariant I. Wszyscy strażacy ochotnicy (członkowie OSP) mają prawo do noszenia munduru wyjściowego a uprawnieni wyjeżdżający do akcji ratowniczych munduru bojowego.
   • Wariant II. Prawo do munduru mają tylko strażacy wyjeżdżający do akcji.
   • Wariant III. 6.3 Wariant III. Tylko ratownicy JRG OSP mają prawo do środków ochrony osobistej i umundurowania, na zasadach określonych dla strażaków PSP.
7. Szkolenie strażaków ochotników:
   • Wariant I. Prawo do nieodpłatnych szkoleń prowadzonych przez PSP mają wszyscy strażacy ochotnicy biorący bezpośredni udział w działaniach ratowniczych.
   • Wariant II. Prawo do nieodpłatnych prowadzonych przez PSP szkoleń mają tylko strażacy ochotnicy z jednostek włączonych do KSRG.
   • Wariant III. Strażacy ochotnicy nie mają prawa do nieodpłatnych szkoleń.